Numer 3(57)/2020

Od redakcji

Pandemia sprzyja refleksji nad czasem, który przemija i pozostawia po sobie wiele miejsc nieokreślonych oraz opowieści ulegających zatarciu lub gwałtownemu zakończeniu. „Pustki, braki i pominięcia w sztuce średniowiecznej”, którym w dużej mierze poświęcony jest najnowszy numer naszego kwartalnika, to temat kojarzony z epoką „czarnej śmierci”, ale też z próbami przezwyciężenia towarzyszącego jej cywilizacyjnego tremendum. Tekst Michaela Grillo ukazuje, jak pamięć przemieniona w „sztukę pamięci” wpłynęła na powstanie perspektywy malarskiej, porządkującej chaos wywołany doświadczeniami epidemii z 1348 r., a artykuł Romualda Kaczmarka prowadzi uważnego czytelnika po trzech wrocławskich kościołach, w których zachowały się ślady malarskie, rzeźbiarskie i architektoniczne zachęcające do rekonstrukcji dzieł będących niegdyś artystycznym dopełnieniem owych wnętrz. Agnieszka Dziki podejmuje z kolei rzadko poruszany temat małych, często niekompletnych form rzeźbiarskich powstałych ok. 1500 r. i stanowiących część późnośredniowiecznej kolekcji znajdującej się obecnie w Bazylei.

Następne rozprawy dotyczą tak istotnych kwestii, jak najwcześniejsze wizerunki Chrystusa w perizonium, interpretowane przez Ikę Matyjaszkiewicz jako symboliczne połączenie człowieczeństwa Chrystusa z Jego boskością, oraz – by zmienić dziedzinę sztuki – rola podcieni w architekturze Bolonii, i to w ciągu blisko tysiąca lat (Francesca Bocchi i Rosa Smurra).

Poprzedni numer „Quarta” poświęciliśmy artystycznym podróżom. Kontynuację tej tematyki odnajdujemy w analizie znaczenia wyprawy dwóch polskich artystów – Marka Sobczyka i Jarosława Modzelewskiego – do Niemiec w 1984 r. (Justyna Balisz-Schmelz), a całości dopełniają: recenzja wystawy „Ekspresje Wolności. Bunt i Jung Idysz” prezentowanej w 2019 r. w Muzeum Miejskim w Łodzi (Aneta Pawłowska) oraz eseistyczne przypomnienie twórczej aury towarzyszącej ostatniemu Biennale di Venezia (Monika Braun).

Motywem przewodnim weneckiej ekspozycji było powiedzenie: „Obyś żył w ciekawych czasach”, interpretowane paradoksalnie raczej jako zapowiedź nadchodzących nieszczęść niż epoki złotego wieku. Organizatorzy Biennale na pewno nie spodziewali się, że wywołają w ten sposób czasy niewątpliwie ciekawe, lecz obarczone pandemiczną traumą. W przyszłości powinniśmy zatem ostrożniej dobierać hasła i slogany, niekiedy bowiem słowo może zamienić się w ciało obarczone ludzką i chorobliwą, a nie tylko mistyczną i symboliczną pustką.

W tym miejscu dziękuję też dr Agnieszce Patale, pomysłodawczyni i redaktorce tematycznej tego numeru, za owocną współpracę.

W imieniu Redakcji
prof. dr hab. Waldemar Okoń

  Od redakcji / Editorial

SPIS TREŚCI / TABLE OF CONTENTS:

  Spis treści / Table of Contents

3
/Michael Grillo/
  Perspective as structured memory in the wake of the Great Plague of 1348
  Perspective as structured memory in the wake of the Great Plague of 1348. Summary

19
/Romuald Kaczmarek/
  Emptied places. A case study of three churches in Wrocław (of St. James, of the Blessed Virgin Mary,
of St. Elizabeth)
  Emptied places. A case study of three churches in Wrocław (of St. James, of the Blessed Virgin Mary,
of St. Elizabeth). Summary

46
/Agnieszka Dziki/
  Three crucifixes in the Amerbach Cabinet and the incomplete small-scale sculptures around the year 1500
  Three crucifixes in the Amerbach Cabinet and the incomplete small-scale sculptures around the year 1500. Summary

60
/Ika Matyjaszkiewicz/
  Tunika śmiertelności i szata wieczystości. Najwcześniejsze przedstawienia Chrystusa ukrzyżowanego w colobium i w perizonium
  The tunic of mortality and the raiment of eternity. The earliest depictions of Christ Crucified in a colobium and a perizoma. Summary

87
/Francesca Bocchi, Rosa Smurra/
  Bologna and its porticoes: a thousand years’ pursuit of the “common good”
  Bologna and its porticoes: a thousand years’ pursuit of the “common good”. Summary

105
/Justyna Balisz-Schmelz/
  Which Polish? What Neue? What Wilde? Provincialisation of the centre – centralisation of the province
on the example of the Düsseldorf Papers by Marek Sobczyk and Jarosław Modzelewski
  Which Polish? What Neue? What Wilde? Provincialisation of the centre – centralisation of the province
on the example of the Düsseldorf Papers by Marek Sobczyk and Jarosław Modzelewski. Summary

126
/Aneta Pawłowska/
  „A dźwięki naszych bębnów rozpętują nawałnicę istnienia”, czyli wystawa która się odbyła…
  “And the sounds of our drums will unleash a storm of existence”, or an exhibition which took place… Summary

135
/Monika Braun/
  La Biennale di Venezia, czyli o użyteczności (i bezużyteczności) sztuki
  La Biennale di Venezia, or the usefulness (and uselessness) of art. Summary