Numer 3(61)/2021

Od redakcji

Czytając artykuły zawarte w najnowszym numerze kwartalnika, łatwo zauważyć, że historia sztuki jest dyscypliną bardzo rozległą i – by użyć modnego ostatnio słowa – hybrydyczną. Łączą się w niej bowiem kwestie natury społecznej i religijnej, konkretne uwarunkowania historyczne i polityczne, z niemożliwym do definitywnego ustalenia i nazwania pierwiastkiem artystycznym, który wszystkim tym pierwotnym odniesieniom nadaje polor sztuki wybiegający daleko poza nie i ostatecznie warunkujący istnienie naszej dyscypliny.

Teksty, ułożone tym razem chronologicznie, przenoszą nas bowiem do świata średniowiecznej architektury silnie uwikłanej w ówczesne spory polityczne, dla których sfera symboliki rodowej i dynastycznej była bardzo istotna (Rafał Eysymontt), oraz do – jakże bliskich temu okresowi – dworskich ceremoniałów pogrzebowych, w tym przypadku związanych z książętami śląskimi i, przede wszystkim, z osobą Henryka IV Probusa (Jacek Witkowski). Pozostając w epoce, w której symbolika religijna w dużej mierze decydowała o ostatecznym kształcie dzieła sztuki, polecam Państwa uwadze prace omawiające w tym kontekście konkretny artefakt, jakim jest Ołtarz z Dessau Łukasza Cranacha Młodszego (Agnieszka Seidel-Grzesińska), oraz relacje pomiędzy władzą, religią i pobożnością w sztuce luterańskiej ok. r. 1600 (Marcin Wisłocki). Tematyka śląska pojawia się po raz kolejny w artykule poświęconym wizerunkowi św. Jadwigi w malarstwie Michaela Willmanna (Romuald Kaczmarek), a bliższa nam epoka nowożytnej i nowoczesnej fascynacji antykiem – w tekstach Jerzego K. Kosa i Agaty Kubali. Z kolei tematem pracy piszącego te słowa jest dzisiejsza recepcja powstałego w XIX w. obrazu Jana Matejki Bitwa pod Grunwaldem. Całość wieńczy refleksja nad niezrealizowanym projektem Urzędów Niezespolonych w Katowicach, z 1947 r., autorstwa Andrzeja Frydeckiego (Barbara Szczepańska).

W maju 2021 niespodziewanie i nagle zmarł nasz Kolega i Przyjaciel, wybitny znawca sztuki baroku, dr Arkadiusz Wojtyła. Tej niezwykle fascynującej i barwnej postaci poświęcone są dwa wspomnienia: pióra Małgorzaty Wyrzykowskiej i Reginy Poso. To pamięci Doktora Wojtyły dedykujemy także ten numer. Drukujemy tu też niepublikowany wcześniej tekst Uczonego o książce Andrzeja J. Baranowskiego.

Dr Wyrzykowska jest również redaktorką tematyczną numeru, a jej cenne uwagi i rozległa wiedza faktograficzna gruntownie wzbogaciły jego ostateczny kształt, dowodząc, że nie tylko bitwy i miłość mają niejedno imię, ale też badania

W imieniu Redakcji
prof. dr hab. Waldemar Okoń

  Od redakcji / Editorial

SPIS TREŚCI / TABLE OF CONTENTS:

  Spis treści / Table of Contents

3
/Rafał Eysymontt/
  Wieża mieszkalna – twierdza rodu czy symbol miejskiej komuny? Średniowieczne wieże mieszkalne Rzymu
  The residential tower – a family stronghold or a symbol of urban commune? Medieval residential towers in Rome. Summary

26
/Jacek Witkowski/
  Średniowieczny ceremoniał pogrzebowy książąt śląskich i jego odbicie w sztuce sepulkralnej
  Mediaeval funeral ceremonial of Silesian dukes and its reflection in sepulchral art. Summary

42
/Agnieszka Seidel-Grzesińska/
  Symbolika kolumny w obrazie ołtarzowym Lucasa Cranacha młodszego z kościoła zamkowego w Dessau
  Christological symbolism of the column in the altarpiece by Lucas Cranach the Younger from the castle church in Dessau. Summary

56
/Marcin Wisłocki/
  „Wybrałem cię spośród ludu”. Uwagi o relacjach między władzą, religią i pobożnością w sztuce luterańskiej około roku 1600
  “I chose you from the crowd”. Remarks on interrelations between power, religion and devotion in the Lutheran art circa 1600. Summary

74
/Romuald Kaczmarek/
  Temat jadwiżański w malarstwie Michaela Willmanna. Tradycja i następstwa
  The Hedwigian theme in the paintings of Michael Willmann. Tradition and implications. Summary

98
/Jerzy Krzysztof Kos/
  Nieznany projekt Teatru Narodowego w Berlinie autorstwa Carla G. Langhansa
  Unknown project for the National Theatre in Berlin by Carl G. Langhans. Summary

120
/Agata Kubala/
  Copying after masterworks of ancient art. The plaster cast collection of the Museum of the University of Wrocław and its ideological and academic context
  Copying after masterworks of ancient art. The plaster cast collection of the Museum of the University of Wroclaw and its ideological and academic context. Summary

140
/Waldemar Okoń/
  Bitwa niejedno ma imię
  The battle has many names. Summary

158
/Barbara Szczepańska/
  Cytat z modernizmu. Andrzej Frydecki i jego niezrealizowany projekt Urzędów Niezespolonych w Katowicach
  A quotation from modernism: Andrzej Frydecki and his unrealised project of the Non-Consolidated Offices in Katowice. Summary

176
/Arkadiusz Wojtyła/
  Architektura sakralna Wielkopolski na mapie nowożytnej Europy. Rzecz o nowej książce Andrzeja J. Baranowskiego
  Sacral architecture from Greater Poland on a map of early modern Europe. About Andrzej J. Baranowski’s new book. Summary

184
/Małgorzata Wyrzykowska/
  Dr Arkadiusz Wojtyła (1978–2021) – naukowiec i artysta
  Dr. Arkadiusz Wojtyla (1978–2021) – scientist and artist. Summary

188
/Regina Poso/
  Per Arek
  For Arek. Summary

191
  Arkadiusz Wojtyła (1978–2021) – spis publikacji (opracowanie: Jakub Zarzycki)