pl-59 | QUART

Pismo współfinansowane przez
Wydział Nauk Historycznych
i Pedagogicznych
Uniwersytetu Wrocławskiego

Numer 1(59)/2021

Od redakcji

W wieloletniej już tradycji obecności naszego kwartalnika na rynku wydawniczym nigdy nie zaistniał dotąd numer tak ściśle związany ze sztuką współczesną, a może nie tyle bezpośrednio z samą sztuką, ile z próbami stworzenia nowoczesnej analizy otaczającej nas, postmodernistycznej i już postdekonstrukcyjnej rzeczywistości.

Przewidywany i zbliżający się nieuchronnie koniec epoki antropocenu, pandemia, zawirowania i upadek starych oraz jednoczesne powstawanie – na rynku sztuki – nowych form prezentacji tworzą konglomerat sprzyjający myśli katastroficznej, bliskiej wizji kolejnego wielkiego wymierania gatunków. Sprzyjają też swoistym odruchom obronnym – próbom znalezienia wyjścia z zaistniałej sytuacji, dostrzeżenia słynnego światła w tunelu, nie będącego li tylko światłem jadącego na nas pociągu. Szereg nowych dyskursów związanych z badaniami feministycznymi, antropologicznymi, postkolonialnymi, kulturoznawczymi oraz – last but not least – zauważalnych w języku krytyki wypracowanym już w XXI w. prowadzi nas w stronę pozornie nieskomplikowanego Edenu niewiedzy, nieumiejętności czy tytułowego „oduczania się”, które mają nam pozwolić na uczestniczenie, zarówno po stronie twórczej, jak i po stronie uczestnika-odbiorcy, w misterium Nowej Sztuki.

Obowiązująca przez tysiąclecia Arystotelowska zasada, że sztuką jest „wytwarzanie świadome oparte na wiedzy”, w prezentowanych tekstach ulega gwałtownej falsyfikacji, co oczywiście nie oznacza, że te znakomite wypowiedzi nie są oparte na rozległej wiedzy i doświadczeniu badawczym ich autorów. Dobór nazwisk gwarantuje wysoki poziom merytoryczny poszczególnych artykułów, a postsztuka wymaga nowych dystynkcji i narzędzi studiów, cokolwiek anarchistycznych i związanych z odmienionym, proekologicznym i prospołecznym widzeniem świata. Pojawiają się takie terminy, jak „praca niewyalienowana”, „praktyki postartystyczne”, „dziwne narzędzia” „radykalna demokracja”, „użytkologia”, „eksperymentalny instytucjonalizm”, oraz śmiałe próby dowodzenia, iż niektóre wypowiedzi dawnych filozofów (Maurice Merleau-Ponty, Martin Heidegger) mieszczą się na tyle mocno w hermetycznej bańce patriarchalnej filozofii, że tracą moc wyjaśniającą w stosunku do samej sztuki.

Omówienie kontekstów społecznych i przyczyny „deskillingowego” buntu artystów wobec procesów charakterystycznych dla epoki rozwiniętego kapitalizmu sąsiaduje w najnowszym „Quarcie” z analizami konkretnych prezentacji i działań twórczych, bliskich próbom stworzenia „nowego ładu” – w sensie nie tyle ekonomicznym i epistemologicznym, ile zwyczajnie i po prostu ludzkim. Pamiętajmy jednak, że – jak pisał zmarły niedawno poeta, krytyk i filolog Jacek Łukasiewicz: „Trwają przez wieki / W muzeach wyobraźni / Ciała i blaski”. Być może to jest jakże krucha i piękna odpowiedź na niepewność czającą się, moim zdaniem, podskórnie w najśmielszych próbach zmiany istniejących od wieków paradygmatów. Być może jednak się mylę i operacja „wielkiego wymierania” dawnych pojęć jest niezbędna, abyśmy mogli obudzić się w nowym, wspaniałym świecie.

W tym miejscu chciałbym podziękować redaktorce tematycznej niniejszego tomu, Profesor Annie Markowskiej, bez której zaangażowania, pracy, kontaktów i rozległej wiedzy „deskillingowy” „Quart” nie mógłby powstać.

W imieniu Redakcji
prof. dr hab. Waldemar Okoń

Od redakcji / Editorial